Karol Friser

---

Życiorys

Karol Friser przyszedł na świat 3 marca 1890 roku w Lubaczowie, znajdującym się w ówczesnym powiecie cieszanowskim, na terenie Królestwa Galicji i Lodomerii. Pochodził z rodziny Szawła i Sydonii z domu Gotthelf. W 1909 roku zakończył edukację, zdając egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie jego imię znane było jako „Frieser”. W jego klasie uczyli się m.in. Jakub Mikoś, Władysław Owoc, Jan Scherff, Stanisław Sinkowski oraz Zygmunt Wrześniowski, jak również Karol Zaleski. Po tym wydarzeniu rozpoczął studia z zakresu prawa i ekonomii na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w roku 1912.

Po wybuchu I wojny światowej, 31 sierpnia 1914 roku, został powołany do służby w armii austro-węgierskiej. Przydzielono go do 29. pułku armat polowych, a później w jego karierze militarnej trafił do 90. pułku piechoty oraz do niemieckiego 375. pułku piechoty. W ramach tych jednostek uczestniczył w działaniach na froncie serbskim, włoskim oraz rumuńskim. W roku 1917 przeszedł miesięczny kurs dla obserwatorów lotniczych w szkole w Wiener Neustadt, co zaowocowało przydziałem 1 marca 1918 roku do 101 Fliegerkompanie (Flik 101/G), a później, 1 listopada 1918 roku, do 102 Fliegerkompanie (Flik 102/G). W czasie tych zadań dwukrotnie doświadczył zestrzelenia, a podczas drugiego wypadku we wrześniu 1918 roku doznał ciężkich ran. Po leczeniu w szpitalu na terenie Węgier, powrócił do Lubaczowa na rekonwalescencję.

Dnia 1 listopada 1918 roku, Rada Regencyjna mianowała go komendantem Lubaczowa, powierzając mu odpowiedzialność za formowanie jednostek Wojska Polskiego na tym obszarze. Otrzymał przydział do 1. pułku strzelców w Jarosławiu. Dzięki swojemu przygotowaniu lotniczemu, został skierowany do Krakowa, gdzie przyjaciel Camillo Perini zorganizował 3. eskadrę lotniczą. 18 listopada 1918 roku eskadra została przeniesiona do Lwowa, gdzie Karol objął stanowisko oficera taktycznego. Uczestniczył w 34 lotach bojowych, znacząco wspierając polskie działania. 4 grudnia, w towarzystwie Camilla Periniego, brał udział w bombardowaniu i ostrzeliwaniu oddziałów ukraińskich w Gródku Jagiellońskim, co ułatwiło zdobycie tej miejscowości przez polskie wojska. 19 grudnia, razem z Perinim, wyróżnił się z detaliatki ukraińskiej piechoty i artylerii, a w trakcie lotów na rozpoznanie sporządził mapę pozycji nieprzyjaciela, co pomogło w dalszych przedsięwzięciach jednostki.

W kwietniu 1919 roku został przeniesiony do dowództwa II Grupy Lotniczej, a 20 czerwca 1920 roku objął dowództwo II dywizjonu lotniczego. W lipcu zyskał tytuł oficera taktycznego przy szefostwie lotnictwa 3. Armii. W maju 1922 roku przeszedł na urlop bezterminowy, jednak szybko został wezwany do służby, otrzymując przydział do 3 pułku lotniczego jako oficer odpowiedzialny za szkolenie. W 1925 roku przeniósł się do Lwowa, gdzie wspólnie z Camillo Perinim organizował 6 pułk lotniczy i objął dowództwo nad II dywizjonem.

W roku 1927 został przeniesiony do Departamentu Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie w 1928 objął kierownictwo Wydziału Studiów i Wyszkolenia. Od kwietnia 1930 roku pełnił funkcję komendanta bazy lotniczej 3 pułku lotniczego. Jego zasługi zostały uhonorowane mianowaniem na stopień podpułkownika, ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 roku. W 1937, po utworzeniu korpusu oficerów lotnictwa, został przydzielony do grupy technicznej. Do marca 1939 roku pozostawał w dyspozycji dowódcy 3 Grupy Lotniczej w Warszawie. W marcu tego roku objął kierownictwo komórki „Służba Portów Lotniczych”, obejmując ważne zadania związane z rozbudową sieci lotnisk w rejonie Lublina, Lwowa i Kosowa.

Po kampanii wrześniowej przekroczył granicę z Rumunią i znalazł się w obozie w Călimănești. Udało mu się jednak uciec, dotarł do Bukaresztu, gdzie wspierał polskich lotników w ewakuacji do Francji. W kwietniu 1940 roku dotarł do Lyonu we Francji, a po klęsce tego kraju przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do RAF, otrzymując numer P-1332. W tym czasie pełnił rolę delegata Inspektora Lotnictwa, współpracując z gen. Stanisławem Ujejskim przy pomocy kadry lotnictwa polskiego w Blackpool. Później pełnił rolę przewodniczącego komisji selekcyjnej personelu latającego, co zajmowało go aż do końca wojny.

W 1947 roku postanowił wrócić do Polski, osiedlając się w Gdańsku. Rozpoczął pracę w takich przedsiębiorstwach jak „Wiercenia Poszukiwawcze” oraz „Centrostal”. Zmarł 27 grudnia 1982 roku w Gdańsku, a jego pogrzeb odbył się 31 grudnia 1982 roku na Cmentarzu Srebrzysko, w rejonie X kwatery KW IV-14-2/1.

Ordery i odznaczenia

Karol Friser był osobą wyróżniającą się wśród współczesnych mu bohaterów, obdarzoną wieloma odznaczeniami, które są świadectwem jego odwagi i zaangażowania w służbie wojskowej. Poniżej przedstawiamy szczegółową listę jego nagród:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 8121,
• Krzyż Walecznych,
• Medal Lotniczy (otrzymany trzykrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi przyznany 10 listopada 1928 roku „w uznaniu zasług położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”,
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 16,
• Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania),
• Medal Obrony (Wielka Brytania),
• Krzyż Zasługi Wojskowej III klasy z dekoracją wojenną i mieczami (Austro-Węgry),
• Srebrny Medal Waleczności (Austro-Węgry),
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry),
• Medal Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry),
• Krzyż Żelazny II klasy (Cesarstwo Niemieckie),
• finlandzka Odznaka Lotnicza (1929),
• francuska Odznaka Obserwatora (1929).

Te odznaczenia odzwierciedlają nie tylko osobiste osiągnięcia Friser’a, ale również jego wpływ na historię i rozwój wojskowości w Polsce oraz na arenie międzynarodowej.

---

Oceń: Karol Friser

---