Władysław Witwicki

---

Życiorys

W latach 1884–1888 młody Władysław Witwicki uczęszczał do szkoły powszechnej we Lwowie, gdzie z pewnością zbudował fundamenty swojej wiedzy. Następnie, od 1888 do 1896 roku, kształcił się w C. K. III Gimnazjum im. Franciszka Józefa, gdzie historię prowadził Ludwik Kubala. W 1896 roku z początkiem nowych studiów zdecydował się na Uniwersytet Lwowski, gdzie zgłębiał m.in. psychologię i filozofię. Jego nauczycielami byli wybitni akademicy, tacy jak Benedykt Dybowski, Teofil Ciesielski, Emil Dunikowski, Józef Nusbaum-Hilarowicz, Bronisław Radziszewski, Józef Siemiradzki, Konstanty Zakrzewski, Rudolf Zuber oraz Kazimierz Twardowski.

Dnia 14 kwietnia 1901 roku Witwicki uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Lwowskim, w zakresie filozofii jako przedmiotu głównego oraz zoologii jako przedmiotu drugorzędnego. Jego rozprawa, zatytułowana „Analiza psychologiczna ambicji”, była rezultatem wpływów Kazimierza Twardowskiego oraz lektury kluczowych autorów, przede wszystkim Franza Brentano oraz jego uczniów, takich jak Alois Höfler i Alexius Meinong. W latach 1901-1902 kontynuował studia na renomowanych uniwersytetach w Wiedniu, pod okiem Höflera, oraz w Lipsku, gdzie miał okazję studiować pod kierunkiem Wilhelma Wundta. Tuż po tym, 27 kwietnia 1902 roku, przystąpił do prac w laboratorium psychologicznym Wundta.

W dniu 1 września 1902 roku rozpoczął swoją karierę zawodową jako zastępca nauczyciela w C.K. IV Gimnazjum we Lwowie. Wykładał przedmioty takie jak matematyka, fizyka i historia naturalna. Witwicki był również jednym z inicjatorów oraz skarbnikiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, które powstało 12 lutego 1904 roku we Lwowie. Po obronie rozprawy habilitacyjnej „Analiza psychologiczna objawów woli”, uzyskał tytuł docenta filozofii na Uniwersytecie Lwowskim, od 1 października 1904 roku, a jego nominacja została zatwierdzona przez C.K. Ministerium Wychowania i Oświaty 31 października 1905 roku. Po tym wydarzeniu Witwicki kontynuował nauczanie w III i IV Gimnazjum we Lwowie oraz uczył propedeutyki filozofii w Prywatnym Gimnazjum Zofii Strzałkowskiej.

W roku akademickim 1907–1908 prowadził wykłady na Uniwersytecie Lwowskim dotyczące „Lektury i interpretacji III księgi Etyki Spinozy”. 15 lipca 1908 roku, z powodu reorganizacji, został przeniesiony do VII Gimnazjum we Lwowie, gdzie pozostał aż do wybuchu I wojny światowej. Równocześnie uczył jako docent estetyki, filozofii i psychologii na Uniwersytecie Lwowskim oraz Politechnice Lwowskiej. Interesował się pracami Williama Jamesa, co owocowało jego twórczością naukową, odnosząc się m.in. do teorii supozycji oraz związku pomiędzy światami wewnętrznymi a zewnętrznymi.

W latach 1911-1918 Witwicki brał aktywny udział w życiu redakcyjnym czasopisma „Ruch Filozoficzny”, a także był członkiem zarządu Polskiego Archiwum Wojennego utworzonego w Wiedniu. W 1919 roku Witwicki uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1920 profesora zwyczajnego psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kierował Zakładem Psychologii Doświadczalnej, który stał się zalążkiem obecnego Wydziału Psychologii.

W trakcie swojej kariery był aktywnie zaangażowany w międzynarodowe kongresy psychologiczne i filozoficzne, mając okazję uczestniczyć w wydarzeniach w takich miastach jak Haga, Kopenhaga, Mediolan, Neapol, Paryż, Utrecht, Warszawa oraz Wiedeń. Dnia 17 marca 1938 roku objął stanowisko prezesa Polskiego Towarzystwa Psychotechnicznego, a równocześnie angażował się w sprawy społeczne, protestując przeciwko gettom ławkowym, pisząc artykuły oraz recenzje książek i wystaw malarskich.

Witwicki zyskał uznanie również jako autor cyklu pogadanek radiowych „Przechadzki ateńskie”, które odbyły się od 31 stycznia do 21 marca 1939 roku, dokumentując jego pobyt w Atenach. Krótko przed wybuchem II wojny światowej nabył willę w Konstancinie, gdzie zamieszkał z małżonką Heleną i synem Tadeuszem.

Podczas okupacji Witwicki prowadził tajne nauczanie, kontynuując działalność artystyczną, naukową i przekładową, choć w tym okresie powstrzymał się od pracy psychologicznej. Jego prace z tego czasu, w tym przekłady, zostały wydane dopiero po roku 1956. W latach 1945–1948 powracał do nauczania psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, przeprowadzając seminaria w swoim domu w Konstancinie z powodu problemów zdrowotnych. Napisał wówczas cykl broszur z serii Wiadomości z psychologii, publikowanych przez SW „Czytelnik” w latach 1946–1948.

1 września 1948 roku przeszedł na emeryturę, a 21 grudnia tego samego roku zmarł w Konstancinie. Spoczywa na cmentarzu w Skolimowie (kwatera II-B, rząd 12, grób 2).

Rodzina

Władysław Witwicki, znany również pod imieniem Józef, pochodził z rodziny o szlacheckich tradycjach. Tak jak wiele rodów szlacheckich, jego rodzina korzystała z herbu Sas oraz przydomka Wasylkowicz, przy czym nazwisko Witwicki zostało przyjęte od miejscowości Witwica, która była miejscem ich pochodzenia. Witwicki był piątym i ostatnim z dzieci Urszuli Woińskiej, która urodziła się w 1936 roku i była siostrzenicą arcybiskupa lwowskiego Łukasza Baranieckiego, oraz Ludwika-Filipa Wasylkowicza Witwickiego, kancelisty sądowego, żyjącego w latach 1830-1884.

W swoim życiu Władysław Witwicki dwukrotnie zawarł małżeństwo. Pierwszym jego partnerem była Euzebia Popławska, z którą poślubił w 1901 roku w obrządku rzymskokatolickim. Po pewnym czasie, 28 października 1920 roku, ożenił się z Heleną Dubieńską, swoją byłą uczennicą, przeprowadzając ceremonii w obrządku ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Dla umożliwienia tej drugiej ceremonii, Witwicki zmienił wyznanie.

Był dumnym ojcem dwóch synów: Tadeusza, psychologa, który żył w latach 1902-1970 i był adiunktem na Uniwersytecie Warszawskim, jak również docenta UMK, oraz Janusza, który zmarł w 1946 roku i był twórcą znanej Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa. W rodzinie Witwickich istnieli również wybitni członkowie, tak jak Michał Witwicki, który również zasłynął jako architekt i konserwator zabytków.

Wkład w rozwój psychologii

Podręczniki

Witwicki stworzył pierwszy w Polsce dwutomowy podręcznik psychologii, który doczekał się trzech wydań, z czego dwa ukazały się w okresie międzywojennym, a kolejne po II wojnie światowej. Jego praca była rozbudowywana i dostosowywana do potrzeb studentów. Oprócz tego, autor napisał również podręcznik pod tytułem Zarys psychologii, przeznaczony dla uczniów szkół średnich oraz seminariów nauczycielskich. Podręcznik dla studentów, pisany z perspektywy humanistycznej, miał znaczący wpływ na polską psychologię w okresie międzywojnia, przyczyniając się do ustalenia rodzimej terminologii w tej dziedzinie. Dzięki jego publikacji kształtowały się kolejne pokolenia polskich psychologów.

Teoria kratyzmu, teoria uczuć

Jednym z kluczowych dorobków Witwickiego jest jego oryginalna teoria psychologiczna, znana jako kratyzm, która wyjaśnia zmiany w emocjach jednostki jako dążenie do odczuwania wewnętrznej mocy. Dążenie to stanowi fundament życia psychicznego. Pierwsze zarysy tej teorii zostały zawarte w jego pracy doktorskiej Analiza psychologiczna ambicji z 1900 roku. Główne tezy zostały dalej rozwinięte i sformalizowane podczas referatu wygłoszonego 25 lipca 1907 roku na zjeździe lekarzy i przyrodników w Lwowie. Pełne opracowanie teorii pojawiło się w drugim tomie podanego podręcznika psychologii, opublikowanego w 1927 roku. Co więcej, teoria kratyzmu wiąże się z później przedstawioną teorą dążenia do mocy przez Alfreda Adler oraz ma silne podstawy w europejskiej tradycji naukowej.

Witwicki poszerzył pojęcie kratyzmu o estetykę, wprowadzając termin „układu spoistego dobrze zamkniętego”. Takie układy zwiększają nasze poczucie mocy, w przeciwieństwie do chaotycznych zjawisk, które mogą budzić niepokój. Uporządkowanie różnorodności bodźców stwarza wrażenie panowania nad otoczeniem. W tej samej linii rozwoju znajduje się teoria uczuć, bazująca na zmieniających się odczuciach mocy, w ramach której Witwicki sklasyfikował różne uczucia.

Psychologia religii

Witwicki był pionierem wprowadzenia religijności do opracowań psychologicznych, co czyni go jednym z nielicznych na świecie autorów, którzy zbadali to zagadnienie. Uznawał poczucie religijne za kluczowy element światopoglądu, aczkolwiek zaznaczał, że nie jest to zjawisko powszechne. Wyróżnił różnorodne komponenty tego poczucia, takie jak odczucie świętości, które zbiega się z osobistym pojmowaniem nieśmiertelności oraz magicznej interpretacji zjawisk. W jego przekonaniu, obiektami religijnym dla ludzi były zjawiska wydające się nadprzyrodzone i niewytłumaczalne, co daje im trwałą moc odczucia pokory.

Pisma Witwickiego, takie jak Wiara oświeconych, stanowią wartościowe badania teoretyczne i empiryczne w dziedzinie psychologii religii. Znajdują się w nich podstawy teorii wiary religijnej oraz wyniki badań, które dotyczą istotnych zasad dotyczących supozycji i ich wpływu na religijność, a także trudności w łączeniu przekonań religijnych z naukowymi postrzeganiami, co prowadzi do logicznych paraliżów w różnych aspektach życia osobistego i społecznego.

Psychologiczna zasada sprzeczności

W ramach swoich badań Witwicki sformułował stanowisko dotyczące psychologicznej zasady sprzeczności, stwierdzając, że tradycyjna definicja Arystotelesa o braku możliwości współistnienia dwóch sprzecznych przekonań w tym samym umyśle jest niewłaściwa. Ten wniosek zaczerpnął z własnych badań i obserwacji zjawisk związanych z marzeniem sennym, doświadczeniem estetycznym oraz przeżyciami religijnymi. Jego zdaniem, psychika ludzka, w tym zdrowe umysły, wykazuje zdolność do tolerowania sprzeczności w wielu sytuacjach, a powyższa zasada jest najsłabsza w kontekście ludzi znajdujących się pod wpływem różnych stanów umysłowych, takich jak sen czy emocje artystyczne.

Trudno jest człowiekowi przytomnemu przeżywać dwa sprzeczne przekonania równocześnie i świadomie.

Człowiek w stanie pełnego czuwania, kiedy przytomnie i jasno myśli, unika, ile może, sądów sprzecznych, a z dwóch sądów przedstawionych sprzecznych jeden uważa wtedy za fałszywy, choć nie zawsze wie, który właśnie jest w danym wypadku fałszywy. Człowiek zaś myśli przytomnie wtedy, gdy dobrze pamięta i dobrze uważa. Poza tym znosi sprzeczne przekonania, a przed kontrolą nawet własnego intelektu ochrania je nieraz uczuciami czci, miłości, upodobania estetycznego. Instynktownie stara się nieraz ich nie konfrontować i dba o to, żeby ich nie dojrzeli drudzy i nie otwierali mu oczu.

Jego uczennica, Aniela Meyer-Ginsbergowa, kontynuowała badania nad tą zasadą, a wyniki jej pracy zostały opublikowane w doktoracie Badania nad psychologiczną zasadą sprzeczności.

Metodologia

Dla Witwickiego kluczowe znaczenie miały obserwacje oraz introspekcje, w połączeniu z rzetelną interpretacją zachowań zewnętrznych jako wyrazów życia psychicznego. Do eksperymentu psychologicznego podchodził z dystansem, uznając go za metodę pomocniczą wobec obserwacji. Z tego powodu jego mistrzowska krytyka wpływów Wilhelma Wundta przyczyniła się do oddalenia się od testów psychologicznych i ankiet w polskiej psychologii okresu międzywojennego. Witwicki w swoich pracach stawiał na znaczenie analizy zjawisk w ich kontekście psychologicznym, przez co zdobył uznanie jako autorytet w tej dziedzinie.

Filozofia

Witwicki, jako myśliciel, rozwijał swoje idee w czasach, gdy psychologia zaczynała odgrywać coraz większą rolę w filozofii. Był jednym z pierwszych uczniów Kazimierza Twardowskiego, obok Jana Łukasiewicza, który również jest znany jako filozof oraz logik. W przeciwieństwie do Edmunda Husserla, twórcy fenomenologii, Witwicki uznawał, że treść przedstawienia przedmiotu to akt psychiczny, który stanowi odrębny temat badawczy dla psychologii.

Witwicki to również jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, a jego wkład w rozwój polskiej filozofii był niezaprzeczalny. Jako członek Komitetu Redakcyjnego „Ruchu Filozoficznego”, miał znaczący wpływ na kształtowanie się dyskursu filozoficznego w Polsce. Liczne referaty, w tym inauguracyjny na Pierwszym Polskim Zjeździe Filozoficznym w 1923 roku, podkreślały jego zaangażowanie oraz pasję do filozofii. Ponadto, jako polski delegat, uczestniczył w Międzynarodowym Zjeździe Filozoficznym w Neapolu w 1924 roku.

Choć Witwicki prowadził badania w duchu humanistycznym, jego prace plasują go w gronie myślicieli związanych ze szkołą lwowsko-warszawską. W odróżnieniu od innych historyków filozofii, ich teksty poddawał psychologicznym analizom, co czyni go pierwszym psychobiografistą w tym zakresie. Swoja psychobiografię Sokratesa, zawartą w komentarzu do „Uczty” z 1909 roku, zrealizował przed Freudowską psychobiografią Leonarda da Vinci, opracowaną w 1910 roku.

Innowacyjne podejście Witwickiego polegało na badaniu osobowości filozofów oraz tworzeniu ich psychologicznych portretów. Jego zainteresowania obejmowały również filozofię nauki. Dostrzegł, że myślenie logiczne oraz krytyczne jest niezbędnym narzędziem, jednak jego zastosowanie wymaga znacznego wysiłku, co sprawia, że przeciętny człowiek korzysta z niego głównie w sytuacjach kryzysowych. Zaspokajając podstawowe życiowe potrzeby, często popada w „stan roślinnej wegetacji”, szukając zaspokojenia w zabawie, snach oraz imaginacji.

W ten sposób tworzy fikcyjny świat z mitami i baśniami, w którym przyjmuje różnorodne obrazy i złudzenia. Witwicki uwidocznił tę dynamikę między racjonalnym myśleniem a tendencjami do ucieczki w świat fantazji, co stanowi ważny temat w jego pracach.

Etyka

Władysław Witwicki przez niemal pięćdziesiąt lat swojego życia poświęcił się analizie oraz budowie etyki świeckiej, rozpoczynając od publikacji Analiza psychologiczna ambicji z 1900 roku, aż do swojej śmierci w 1948 roku. W początkowym etapie swojej pracy, na dwóch kolejnych posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie, które odbyły się 10 i 24 maja 1905 roku, zaprezentował pierwszy szkic etyki świeckiej.

Podczas tych wystąpień argumentował, że „przepisy etyczne dadzą się uzasadnić wynikami badań przyrodniczych, socjologicznych i historycznych i będą wyrazem przyrodzonego instynktu społecznego”. W swoich objaśnieniach do tłumaczenia Eutyfrona stwierdził:

Podstaw etyki nie należy szukać w mitach i sympatiach bóstw, tylko gdzieś indziej. Wartość etyczna ludzkich czynów nie zależy od sympatii bogów.

W jego koncepcji, podobnie jak u Tadeusza Kotarbińskiego, świeckość etyki nie ograniczała się wyłącznie do świeckiego uzasadniania norm moralnych. Przede wszystkim objawiała się w świeckiej treści uznawanych wartości, takich jak wiedza, krytycyzm, samodzielność, ambicja oraz pragnienie tworzenia kultury.

Tłumaczenia

Witwicki był wybitnym znawcą kultury starożytnej, który przyniósł do polskiej literatury tłumaczenia niemal wszystkich dzieł Platona, wzbogaconych o własne komentarze. To osiągnięcie stanowiło istotny krok w ramach lwowsko-warszawskiej szkoły translatorskiej oraz pierwszą pełną polską wersję dialogów tego filozofa.

W 1909 roku miała miejsce premiera pierwszego przetłumaczonego dialogu Platona – Uczta. Witwicki poświęcił resztę swojego życia na tłumaczenie i interpretację dzieł Platona. Jego prace, mimo że często brakowało w nich specjalistycznej filozoficznej i filologicznej precyzji, cieszyły się uznaniem z powodu psychologicznego realizmu, plastyczności oraz dostosowania do potrzeb czytelnika, co czyniło je nie tylko zrozumiałymi, ale również pełnymi wyrazistości i głębokich analiz.

W latach trzydziestych XX wieku jego tłumaczenia były wykorzystywane w audycjach radiowych, w których początkowo lektorem był Stefan Jaracz, a później sam Witwicki, co znacznie przyczyniło się do popularyzacji myśli platońskiej wśród szerszej publiczności.

Warto również wspomnieć, że Witwicki przetłumaczył na polski Rozmowy bogów (1947) oraz Dialogi wybrane (1949) Lukiana z Samosaty. Dodatkowo, jego tłumaczenia obejmowały ewangelie Mateusza i Marka (1942, wyd. 1958), VII tom Historii malarstwa autorstwa Haldane Macfalla (1918) oraz zbiór wykładów Williama Jamesa zatytułowany Filozofia wszechświata (1911).

Działalność artystyczna

Witwicki był wszechstronnym artystą, którego twórczość obejmowała szeroki wachlarz mediów i form artystycznych. Jego prace to nie tylko ilustracje książkowe, w tym także własne przekłady, ale również akwarele, akwaforty, drzeworyty oraz ekslibrisy, które stanowiły unikalne połączenie sztuki z literaturą.

W jego dorobku znajdują się także projekty okładek czasopism, a także rzeźby i gipsowe popiersia, które zdobiły różnorodne przestrzenie. Witwicki nie tylko sam tworzył, ale także angażował się w krytykę artystyczną – pisał recenzje wystaw oraz prezentował sylwetki innych twórców. Ciekawym przedsięwzięciem, w które był zaangażowany, była pomoc jego synowi Januszowi przy tworzeniu Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa, co ukazuje jego rodzinne związki z działalnością artystyczną.

Jako erudyta, wygłaszał odczyty i publikował artykuły poruszające tematykę sztuki. Jego pierwsze publikacje pojawiły się na łamach lwowskich „Wiadomości Artystycznych” w 1899 roku, w tym znaczący tekst „Dirce”, w którym szczegółowo analizował obraz „Dirce chrześcijańska” pędzla Henryka Siemiradzkiego, dostarczając ważnych informacji o sztuce swojego czasu.

Witwicki jest również autorem licznych podręczników skierowanych do artystów plastyków, takich jak „Wiadomości o stylach” z 1934 roku, „O widzeniu przedmiotów. Zasady perspektywy” z 1954 roku oraz „Anatomia plastyczna” z 1960 roku. Te publikacje stanowią ważny wkład w edukację artystyczną, pomagając młodym twórcom w zrozumieniu technik i teorii sztuki.

Działalność dydaktyczna

Władysław Witwicki był znakomitym edukatorem, który pozostawił po sobie niezatarte ślady w dziedzinie kształcenia wybitnych specjalistów. W jego dorobku dydaktycznym znajduje się kształcenie wielu psychologów, filozofów, filologów oraz pedagogów.

W gronie jego uczniów znajdowały się takie osobistości jak: Eugeniusz Geblewicz, Janina Hosiasson-Lindenbaum, Kazimiera Jeżewska, Janina Kotarbińska, Estera Markin, Andrzej Nowicki, Zbigniew Pietrasiński, Maria Radwiłowicz, Stanisław Sedlaczek oraz Maria Żebrowska.

Te zaangażowane osobowości, kształtowane przez Witwickiego, odegrały istotną rolę w rozwoju swoich dziedzin, czego dowodem są ich dalsze osiągnięcia oraz wkład w życie naukowe.

Wybrane publikacje

Książki i audycje

Władysław Witwicki to autor wielu znaczących prac, które miały wpływ na rozwój psychologii i filozofii. Oto niektóre z jego kluczowych publikacji:

• Z psychologii stosunków osobistych (1907),
• W sprawie przedmiotu i podziału psychologii (1912),
• Psychologia. Dla użytku słuchaczów wyższych zakładów naukowych tom 1–2 (1925–1927),
• Zarys psychologii (1928),
• O źródłach poznania życia uczuciowego (1931),
• Wiadomości o stylach (1934),
• Rozmowa o jedności prawdy i dobra (1936),
• Pojęcie inteligencji (1938),
• Psychologia a wojsko (1939),
• O typach charakteru (1939),
• Przechadzki ateńskie (cykl audycji radiowych 1939, wyd. 1947),
• Platon jako pedagog (1947),
• O widzeniu przedmiotów. Zasady perspektywy (1954),
• Pogatanki obyczajowe (1957),
• Anatomia plastyczna (1960),
• Wiara oświeconych (fr.: La foi des éclairés, Paris 1939; wydania polskie: 1959, 1980).

Tłumaczenia

Witwicki, jako tłumacz klasyków filozofii, wniósł wiele do polskiej antropologii tłumacząc istotne dzieła. Jego tłumaczenia obejmują:

• Platon, Uczta (Lwów 1909, Kęty 2002),
• William James, Filozofia wszechświata (Lwów 1911),
• Platon, Fajdros (Lwów 1918, Kęty 2002),
• Haldane Macfall, Historia malarstwa, VII Malarstwo angielskie (Lwów 1918),
• Platon, Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton (Lwów 1920, Kęty 2002),
• Platon, Hippiasz Mniejszy. Hippiasz Większy. Ion (Lwów 1921, Warszawa 1958),
• Platon, Gorgiasz (Lwów 1923, Warszawa 1958),
• Platon, Protagoras (Lwów 1923, Warszawa 1958, 1991),
• Platon, Fedon (Lwów 1925, Warszawa 1958, Kęty 2002),
• Platon, Menon (Warszawa 1935, 1959),
• Platon, Teajtet (Warszawa 1936, 1959),
• Platon, Charmides i Lizys (Warszawa 1937, 1959),
• Platon, Laches (Warszawa 1937, 1958),
• Platon, Fileb (Warszawa 1938, Kęty 2002),
• Lukian z Samosaty, Rozmowy bogów (Warszawa 1947),
• Platon, Państwo (I–II, Warszawa 1948, 1991),
• Lukian z Samosaty, Dialogi wybrane (Wrocław-Warszawa 1949),
• Platon, Timaios. Kritias (Warszawa 1951, Kęty 2002),
• Platon, Sofista. Polityk (Warszawa 1956, Kęty 2002),
• Platon, Eutydem (Warszawa 1957),
• Dobra Nowina według Mateusza i Marka – tłum. ewangelii Mateusza i Marka (Warszawa 1958),
• Platon, Państwo. Z dodatkiem siedmiu ksiąg Praw (Warszawa 1958),
• Platon, Parmenides (Warszawa 1961),
• Platon, Państwo. Prawa (VII ksiąg) (Kęty 2001).

Upamiętnienie

W 1935 roku z okazji upamiętnienia Władysława Witwickiego opublikowano Księgę Pamiątkową, która stanowiła siódmy tom wydawanego w Poznaniu Kwartalnika Psychologicznego. Jej redaktorem był Stefan Błachowski, a publikacja składała się z 663 stron, na których znalazły się prace autorstwa doktorów psychologii, wypromowanych przez Witwickiego. Zawiera ona 20 prac uczniów, przygotowywanych pod jego okiem, poruszających różnorodne tematy.

Opracowania te obejmują m.in. rozważania filozoficzne, rozprawy teoretyczne, a także wpraki eksperymentalne i szczegółowe relacje z badań eksperymentalnych, co pokazuje ogromny wpływ, jaki Witwicki miał na swoich studentów.

W latach 1957–1963 dzięki wysiłkom gł. Kazimiery Jeżewskiej Państwowe Wydawnictwo Naukowe wydało 23 tomy spuścizny piśmienniczej Witwickiego, co przyczyniło się do popularyzacji jego myśli.

Warto również dodać, że Wydział I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN przyznaje nagrody im. Władysława Witwickiego, honorując w ten sposób wybitne oraz twórcze osiągnięcia w dziedzinie psychologii. Władysław Witwicki jest również upamiętniony poprzez nadanie jego imienia ulicom w Warszawie, Rzeszowie, Lubaczowie oraz w Konstancinie-Jeziornie, co świadczy o jego znaczeniu w historii polskiej psychologii.

---

Oceń: Władysław Witwicki

---